ککها

ککها از نظر شکل کلی تا حدی مشابه بوده و همگی دارای فشردگی طرفی هستند و سطح پشتی و شکمی آنها باریک است.اندازه ککها بین 0/5 تا 8 میلی متر و در انواعی دارای اهمیت پزشکی هستند بین 1تا 3 میلمتر است. سه قسمت بدن کاملا فشرده و بندهای تقریبا هم شکل بوده ولی قابل تشخیص و تفکیک هستند. سر تقریبا مثلثی شکل بوده و در سطح زیرین نسبتا صاف است.

ککها دارای دگردیسی کامل هستند. حشرات بالغ خونخوار و لاروها از مواد آلی موجود در محیط و لانه میزبان تغذیه می کنند.

تخم ریزی در ککها به صورت دفعات متناوب بوده و هر نوبت 15 تا 30 گذاشته می شود که پس از 12 الی 14 روز باز می شوند. لاروها باریکند و سرکوچک و سیاه رنگی دارند.

دوره لاروی در شرایط مناسب 10 تا 12 روز و در شرایط نامساعد محیطی و دمای پایین ممکن است بسیار طولانی شده و چندین ماه طول بکشد. طول دوره شیفرگی به طور معمول 2 تا 3 هفته بوده ولی در صورت عدم وجود میزبان دوره شفیرگی تا یک سال هم طول می کشد.

ککها از نظر تغذیه و عادت به میزبان و مدت زمان حضور رو ی میزبان به چهار دسته تقسیم می شوند:

1-ککها که فقط هنگام تغذیه روی بدن میزبان قرار گرفته و پس از اتمام تغذیه پوست بدن میزبان را رها می کنند.ککهای این گروه دارای میزبان اختصاصی هستند مثل کک انسان (Human flea) یا Pulex irritans.

2-ککهایی که تنوع میزبان داشته و به راحتی قادر به خونخواری از انسان و حیوانی که در دسترس باشند،هستند.این گروه نیز فقط هنگام تغذیه و خونخواری در سطح بدن میزبان مستقر می شوند. مثل ککها موشهای قهوه ایی یا بندری یا Xenopsylla cheopis.

3-ککهایی که از نظر میزبان اختصاصی عمل کرده و به ندرت روی سایر میزبانها دیده می شوند. ککهای این گروه به میزبان خود چسبیده، تقریبا تا عمر در سطح بدن آنها زندگی می کنند و حضور دایمی دارند مثل کک مرغ Echidnophag cheopis.

ککهایی که میزبانهای متنوعی دارند ولی در صورت اتصال به یک تا آخر عمر بر روی بدن آن باقی می مانند و حضور دایمی در بدن میزبان دارند، مثل کک شیگویا جیگر 0Chigo jigger)

یا Tunga penetrance.

ککها از دو جنبه حایز اهمیت هستند. اول گزش و ایجاد مزاحمت و عوارض پوستی ناشی از گزش و دوم انتقال بیماری. ککها به دلیل داشتن قطعات دهانی زننده و قوی و قدرت خونخواری زیاد و متناوب به عنوان حریص ترین حشرات خونخوار معرفی ده و گزش آنها ایجاد تحریک و خارش می نماید.گزش ککها در افراد حساس،واکنشهای آلرژیک عمومی و حتی درماتیت ایجاد می کند.شدت عوارض بستگی به تعداد کک و حساسیت فرد دارد.

از نظر انتقال بیماری، ککها ناقل چند بیماری مهم به انسان هستند:

1-طاعون یا (Plague):همانطور که ذکر شد بیماری طاعون یا مرگ سیاه (Black death) در گذشته بارها در مناطق مختلف جهان به صورت اپیدمی و حتی پاندمی دیده شده و تلفات زیادی به جای گذشته است.این بیماری در اصل بیماری جوندگان وحشی است و انتقال آن به شکل تصادفی از جوندگان وحشی به جوندگان اهلی و انسان صورت می گیرد. عامل این بیماری به نام Yersinia pestis بوده که در دستگاه گوارش کک تاثیر پیدا کرده و نهایتا باعث کرده و نهایتا باعث انسداد نسبی یا کامل پیش معده یا Proventriculus کک می شود.

مهمترین ککها از نظر بهداشتی و انتقال بیماری که دارای پراکندگی جهانی نیز هستند عبارتند از:

1-Pulex irritans:معروف به کک انسان است. گونه غالب موجود در اماکن مسکونی است. این کک فاقد شانه و شیار مزوپلورال است.

2-X.cheopis:به این گونه از ککها، کک موش قهوه ایی، انباری، کشتی و شرقی (Oriental rat flea) گفته می شود و مهمترین گونه ناقل بیماری است. قدرت انتقال طاعون

(Vector efficiency) در این کک بین 0/43 تا 0/69 است.

توان انتقال بیماری طاعون توسط ککها را با شاخصی به نام اندیکس کئوپیس (Cheopis index) اندازه گیری می کنند. این کک فاقد شانه ولی دارای شیار مزوپلورال است.

3-Nosopsyllus fasciatus:این گونه به نام کک شمالی یا موشهای اهلی (Northern flea) نامیده می شود.این کک فقط دارای شانه سینه است.

4-Ctenocephalides canis(کک سگ) و C.felis (کک گربه):این ککها هم دارای شانه سر (Genal comb) و هم دارای شانه سینه (Prothoracic comb) هستند.

5-Leptopsylla. Spp.:این جنس در ایران فقط دارای یک گونه به نام L.segnis  است که همانند ککهای سگ و گربه دارای شانه سر و سینه است ولی چشم ندارد و انگل موشهای خانگی است.

6-Tunga peneterance یا کک شیگو یا جیگر (Chigo flea) این کک تا به حال از ایران گزارش نشده است. ماده این کک از طریق سوراخ کردن پوست وارد بدن شده و تغذیه و تخمریزی می کند.

برای مبارزه با ککها در منازل مسکونی می توان از سمپاشی با سموم  استفاده کرد.